Is de eeuwige jeugd te vatten in een jurk?

De tentoonstelling ‘Youthquake’ in de Kunsthal Rotterdam onderzoekt of mode je jong kan houden. Ze toont sterke staaltjes couture met een kinderziel, en sterke vrouwen die hun look niet laten definiëren door hun leeftijd.

Diana Vreeland, de hoofdredactrice van de Amerikaanse Vogue, schreef over de 90 miljoen Amerikanen onder de 24 toen ze de term youthquake lanceerde in januari 1965. De Kunsthal Rotterdam leent de term voor een expo die peilt naar de band tussen mode en eeuwige jeugd. Vreeland voorspelde dat jongeren de maatschappij drastisch zouden veranderen. Wat mode betreft, kreeg ze natuurlijk gelijk: ontwerpers als André Courrèges en Mary Quant maakten couture van de kleren die ze op straat zagen, terwijl couturiers begin jaren 60 nog bepaalden wat de straat met een jaar vertraging zou dragen. Maar de sixties waren natuurlijk niet de eerste ‘jeugdschok’. In de jaren 20 hadden jonge vrouwen zich al eens in hun kledingkeuze afgezet tegen de generatie van hun ouders. Veel jonge mannen waren gesneuveld of overleden aan de Spaanse griep, die aanvankelijk met de Amerikaanse troepen naar Europa kwam. Jonge vrouwen maakten minder kans een echtgenoot te vinden en meer kans om aan het werk te mogen blijven. En ze wilden feesten. Korsetten hadden ze daar niet meer voor nodig, losse jurken en een kort kapsel waren wel zo makkelijk.

Het is gek dat er tot die tijd geen kinder- en jeugdmode bestond, hoewel filosofen als Jean- Jacques Rousseau al anderhalve eeuw schreven over de ziel van het kind als een soort staat van genade waar ook volwassenen zich aan konden laven. Maar kinderen droegen kleine versies van wat hun ouders droegen. Een groen jurkje voor een kleine jongen met rode biezen en knopen, een bruikleen uit het Modemuseum in Hasselt, is niettemin prachtig. Terwijl North West, in een miniversie van moeder Kim Kardashians couturejurk, er zo ouwelijk uitziet als de kinderen van Marie-Antoinette op een schilderij.

Hello Kitty

De cirkel is rond, lijkt de Kunsthal ermee te willen zeggen. Maar de expo wil ook aantonen dat mode je jong houdt. Je ziet inderdaad vaker oude en bejaarde modellen op de catwalk en in advertenties – maar die 90 miljoen waar Vreeland het over had, zijn natuurlijk nog steeds een aantrekkelijke doelgroep voor adverteerders. Toch zullen niet alleen boomers genieten van de fotomuur rond Advanced Style, de blog, documentaire en boeken waarin de Amerikaanse fotograaf Ari Seth Cohen stijlvolle ouderen portretteert. De jonge Nederlander Harmen Meinsma fotografeert de Rotterdamse Joyce Keasberry, 80 jaar jong en zeer elegant, maar een jonkie naast het 99-jarige mode-icoon Iris Apfel, die je van op een levensgrote foto koninklijk monkelend in gifgroen mantelpak aankijkt. Ontwerpers blijven wel inspiratie uit de kindertijd halen, of het nu gaat om commerciële uitstappen van modehuizen naar Disney of de heel wat gelaagdere Electric Eye-collectie van Walter Van Beirendonck, waarin hij motiefjes uit kinderkamers en snoepjeskleuren gebruikte voor zijn stoffen. De Nederlandse designer Jimmy Paul, die jurken maakte uit poppen van Elmo of Hello Kitty, heeft zeker Van Beirendoncks poppetjestruien gezien. Dat ontwerpers nog altijd kijken wat er op straat te zien is, bewijzen vier silhouetten van Raf Simons waarvan buitenmaatse kragen een inkijkje geven op laagjes hemden en T-shirts.

 Trophy wives

In haar nieuwjaarsbrief van januari 1965 gebruikte Vreeland de term ‘youth’ zowel in de betekenissen van ‘jeugdigheid’ als ‘jongeren’, soms in overgangetjes die nu wat geforceerd lijken. Youthquake lijkt ook te ver te springen als het in zijn derde zaal, ‘youth sells’, kunstenaars laat reflecteren over de jacht op de eeuwige jeugd. Misschien omdat het hier vaker over crèmes en plastische chirurgie gaat; het lijkt even een andere expo binnen de expo. De tentoongestelde kunstenaars maken het zich ook niet erg moeilijk. Het is een fijn weetje dat Juno Calypso de foto’s waarin ze zelf figureert, maakt in de voormalige villa van de eigenaar van Avon, een intacte tijdcapsule uit de sixties. Maar de foto’s zelf boeien niet lang. Maskers die je huid verschroeien, of toestellen die je vetrolletjes wegmasseren, lijken inderdaad op foltertuigen. Maar dat één keer tonen, volstaat. In een video van Julika Rudelius vertellen oudere trophy wives naast hun zwembad hoe ze zich verzorgen, wat ze mooi vinden aan zichzelf en dat schoonheid toch niet alles is. Het is intriest, omdat ze allemaal erg eenzaam en onzeker lijken. En het zegt weinig over schoonheid en jeugdigheid: eenzame tieners zien er ondanks hun strakke lijf en huid ook ouder uit dan ze zijn. Youthquake illustreert met verve dat jeugdigheid al zeventig jaar de uitstraling is die mode zoekt, meer dan de deugdzaamheid of rijkdom van vorige eeuwen. Iets minder dat mode je jonger houdt dan botox en antirimpelcrème. Zijn Apfel en Keasberry zo jeugdig omdat ze kleren dragen die jongere vrouwen ook wel willen, of zijn ze gewoon jong van geest en zo zelfverzekerd dat ze durven te spelen met kleren? Wellicht hebben ze modetrends die hen niet lagen altijd rustig naast zich neergelegd. Maar u kunt ook gaan om een charlestonjurk te bewonderen met een paillettenbies die van zoom tot zoom loopt, over de schouder heen, of een Beatle-cape van Mary Quant. – Inge Schelstraete